Et si offenderis ethnica theologia, vide an non huc pertinet specula illa Habacum aut Pauli illa altitudo et longitudo. 343
Sed vale, carissime, ac nostras in domino nugas boni consule, ut soles. Ad te quando et qua parte diei venire jubes, veniam, sed per puerum significa.
Tuus Gregor[ius] S[abbin].
Дорогой Михаиле!
Посылаю тебе две, — нет, я ошибся, — три так называемые поэтические строфы, подобранные к мелодии, которую мы выучили от известного тебе недостойного монаха Калистрата. Я их сложил, чтобы иметь возможность петь с кем-нибудь из мальчиков, а не только исполнять эту мелодию на флейте. Потом, стараясь, чтобы слова не были совсем бессмысленными, я придал им некоторого религиозного содержания в стиле, как говорят, простонародной мудрости, которая учит нас всегда оглядываться и всякий раз — на последствия. Последнее пришло мне прежде всего на мысль, когда я подыскал нужные слова. И, по-моему, нельзя считать благоразумным и рассудительным того, кто не поступает так же. Этому следовали и древние мудрецы, и, если не ошибаюсь, по этой причине Аполлона изображали и рисовали с четырьмя ушами, а римского Януса — двуликим. А если ты не пренебрегаешь языческим богословием, то обрати внимание, не сюда ли также относятся известные зеркала Аввакума или высота и длина Павлова.
Ну а пока будь здоров, дорогой, и прими благосклонно в господе, как ты это обычно делаешь, наши мелочи! Когда и в какое время прикажешь прийти к тебе — приду, сообщи через мальчика.
Твой Григорий С[авич].
72
[Харьков, местный; октябрь — ноябрь 1762 г.] / 281 /
Salve, anima mihi carissima,
mi Michaël!
Questus es heri de quodam male in te animato. Quid agas? Sic est hominum vulgus, ambitiosum, iracundum, philautum et, quod pessimum, est mendax et invidum. Non potes tibi ne unicum quidem amicum parare, quin simul duos tresve acquiras inimicos, ut verissime dictum sit, eum, qui inimicos non haberet, ne amicum quidem possidere. Vulgarium rerum mercatura, si felicior sit, movet invidiam, nedum bonus emptus amicus. Sed stultissimum genus hominum amicos emere ambit, nec nomisma habere curat. Quod autem est nomisma, quo amici comparantur, didicisti ex Plutarcho: "Divinum munus est virtutis indoles ceteraeque pulcherrimae dotes, quae pelliciunt ad amorem; has nemo sibi largiri potest: dei est haec gratia; 344 quibus cum sunt privati, restat, ut invideant, ad naturalem infelicatatem novam ex sese fabricatam addentes, puta animi vitiositatem, usu comparatam. Indigni igitur sunt, qui amentur, non tam propter naturae injuriam, quam quod id, quod parca manu a deo acceperunt, depravant, non contenti sorte, sed invidi et obmurmurantes". Hi sunt, qui irascuntur tibi et oderunt, queruli, lividi, ostentatores tamen, ne videantur carere, clam conscii sunt paupertatis suae, et exeduntur. Hos tu fuge, nec in sinum admitte. Saluta illos, loquere humane, et, si res postulat, juva, sed ut vulgum, non ut amicos fideles.
Quodsi me quaeris de quibusdam, videor mihi perspexisse juvenem bonum esse Jacobum Правиц., non lividum, simplicem, verae doctrinae avidissimum, dotibus suis contentum, ad honestatem plane natum, mitem, humanum l. Haec sunt quae me pellexerunt in ejus amorem. Talis ingenii videtur esse et Basil. Bilozor. Quamdiu tales putavero, amavero tam diu.
Vale, dulcissime! et nos redamare perge!
Tui amantissimus Gregor[ius] Sab[bin] 2.
Здравствуй, душа моя драгоценнейшая,
мой Михаил!
Вчера ты жаловался на одного из недоброжелательных к тебе. Что же делать? Такова людская чернь: честолюбива, раздражительна, самолюбива и, что хуже всего, лжива и завистлива. Ты не можешь найти ни одного друга, не найдя вместе с ним двух-трёх врагов. Как верно сказано: тот, кто не имеет врагов, не имеет также и друга. Торговля обычными вещами, если она удачна, рождает зависть, тем более приобретение друга. Но безмерно неразумный человеческий род хочет покупать друзей и не заботится о том, чтобы иметь для этого деньги. А какие это деньги, при помощи которых приобретаются друзья, — ты знаешь из Плутарха: «Задатки добродетели и прочие наипрекраснейшие свойства, призывающие к любви, — это божий дар; никто их не может приобрести, они — благодать божия. Когда люди лишены их, им остаётся только завидовать, прибавляя к природному несчастью новое, созданное самим человеком, то есть порочность души, образованную привычкой. Таким образом, люди недостойны любви не столько от несправедливости природы, сколько потому, что данные им богом скромные способности они портят и, недовольные своей долей, завидуют, ропщут». Таковы те, кто гневается на тебя и ненавидит тебя; они вечно жалуются, завидуют, хвастаются, чтобы не показать своей нищеты, которую в глубине души осознают и от которой мучаются. Их избегай, не дружи с ними. Приветствуй их, говори вежливо и, если нужно, помогай им, но как обычным знакомым, а не как верным друзьям.
Так как ты спрашиваешь меня о некоторых, то, мне кажется, я убедился, что Яков Правицкий — юноша хороший, независтливый, простой, очень жадный к истинной науке, довольный своими способностями, от природы по-настоящему порядочный, мягкий, человечный. Это те качества, что побудили меня полюбить его. Такого же склада, как мне кажется, и Василий Белозёр. Пока я их считаю такими, до тех пор я буду их любить.
Прощай, дорогой мой, и постарайся любить меня взаимно!
Очень любящий тебя Григорий Сав[ич].
73
[Харьков, местный; июль 1766 г.] / 211 /
Ex Plutarcho
"De animi tranquillitate":
"Existimabam divites ego, Phania, non gemere noctu, carpere soporem suaviter".
Post:
Est ergo vitae consanguinea molestia.
Vitae haec adest molli, clarae vitaeque adest,
Inopique consenescit vitae... (Menander).
Sed veluti timidi, inter navigandum nausea correpti, melius se habituros putant, si in lintrem e lembo, rursumque inde in triremem escendant nihil agentes, quia bilem et raetum secum transferunt: ita, vitae mutationes non tollunt ex animo id, quod aegre facit ac perturbat. Id autem est imperitia rerum, judicii inopia et impotentia atque inscitia recte utendi statu praesenti. Haec sane tam divites, quam pauperes jactant, coelibes conjungesque; ob haec forum fugitur, rursus molestum est otium; ob haec produci in aulis volunt, producti statim aegre ferunt.
Ob inopiam (iudieii) morosi sunt, quibus est male.
Aegrotis et uxor molesta est, et medicum incusant, et lectulus displicet, et de amicis
Gravis est, qui venit, abiens parit molestiam. / 212 /
Morbo autem fugato aliaque facta temperie, qui heri amylum, ova, panem e cribrata farina respuebat, hodie cibarium panem cum nasturtio alacriter et suaviter edit. Eodem modo recta ratio quodvis vitae genus, quamlibet mutationem reddit facilem. Exempla: Alexander mundos alios desiderabat, at Crates, pera et pallio instructus, vitam tanquam festivitatem quandam per jocum et risum exigebat. 346
Sicut igitur calceus una cum pede non in diversam partem convertitur, sic animi affectio vitam sibi conformem reddit. Non enim consuetudo, ut quidam dixit, vitae modum facit jucundum, sed prudentia optimam parat vitae rationem. Ergo fontem tranquillitatis animi in nobis situm expurgemus et excolamus, ut externa etiam tanquam familiaria non cum molestia nobis usurpentur.
Nil est quod irascere rebus scilicet.
Non ira curae illis tua est; bene huic erit,
Qui rebus obtingentibus recte utitur.
Id ergo est primo exercitatione perdiscendum, ut quo pacto is, qui canem ferire lapide cum voluisset, icta noverca dixit: "ne sic quidem, inquit, jactus lapis male cecidit", ita nos quoque ea, quae nolentibus nobis fortuna obtulit, alio transferre sciamus. / 221 /
Actus in exilium Diogenes ne hoc quidem male: philosophari cepit.
Zeno Citiensis, audita navi oneraria, quam unicam reliquam habebat, una cum mercibus vi fluctuum obrutam ac submersam, laudo, inquit, tuum factum, о fortuna, quae nos in palliolum et porticum redigis.
Quid obstet, quo minus ista imiteris? Obeundo magistratu impegisti? vives postmodum ruri rerum tuarum satagens. Ambiens principis amicitiam repulsus es? vives periculorum ac negotiorum liber. Accidit per calumniam vel invidiam exsibilatio aliqua et infelix successus? Secundo vento ad musas et academiam navigare licet, quod fecit Plato post naufragium amicitiae cum Dionysio. Ac profecto ad parandam animi tranquillitatem multurn conducit illustres viros considerare, qui eadem qua nos fortuna aequo animo sunt usi. Inimici stolidos turbant, quorum delicta non persequeris, sed tua te affectione animi obleetabis. Est insani ob amissa dolere, non gaudere relictis. Quid habemus? vitam, valetudinem, solem, otium, loqui, tacere etc.
Eas rationes, quae adversus animi perturbatlones’ auxilio sunt, cordati, ante quam perturbentur, meditari debent, / 222 / ut multo ante praeparatae plus habeant virium.
Eos, qui unum aliquod vitae genus molestia putant vacare, Menander erroris admonet praedictis versibus.
Из книги Плутарха
"О спокойствии души"
"Я считал, Фаний, что богачи не стонут ночью и сладко спят". Затем:
"Итак, с жизнью неразрывно связана досада. 347
Она есть и в изнеженной жизни, есть и в славной жизни,
Но теряет свою силу в жизни бедняка..." (Менандр).
Но подобно тому, как люди пугливые, заболев во время плавания морской болезнью, думают, что им станет легче, если они пересадят себя с большого корабля в небольшую лодку, а оттуда снова переберутся в трирему, ничего этим не достигая, потому что вместе с собой переносят желчь и страх, — так и жизненные перемены не устраняют из души того, что приносит огорчения и тревожит. То же значение имеет неопытность в делах, слабость и беспомощность суждения, а также неумение правильно использовать действительное положение. Без сомнения, от этого страдают и богатые, и бедные, и холостые, и женатые, и по этой же причине люди избегают публичных мест, по этой же причине обременительна праздность, по этой же причине хотят добиться доступа во дворцы, а добившись, сразу же разочаровываются. "По неразумности сердиты те, кому плохо". Для больных и жена — обуза, и врача они обвиняют, и постель им не нравится, а что касается друзей, то неприятен им тот, кто приходит, и вызывает недовольство тот, кто уходит.
Когда же болезнь прошла, положение изменилось, тот, кто вчера отказывался от крахмала, яиц, хлеба из просеянной муки, сегодня с аппетитом и удовольствием ест простой хлеб с тмином.



